Grupowe uwarunkowania przemocy szkolnej

Celem pracy jest analiza zjawiska dręczenia szkolnego (ang.bullying) z wykorzystaniem modeli z zakresu teorii racjonalnego wyboru. W pracy analizowane są grupowe uwarunkowania zjawiska, umożliwiające jego pojawienie się w klasie szkolnej. Dręczenie jest specyficznym typem przemocy występującym w środowisku szkolnym. Problem ten ma charakter grupowy. W proces dręczenia uwikłane są nie tylko ofiary i agresorzy, ale również świadkowie. Dręczenie szkolne ma charakter proaktywny. Agresorzy planują swoje działania, a ich celem jest osiągnięcie pożądanego statusu w grupie. Dlatego reakcja uczniów jest bardzo istotna dla przebiegu procesu dręczenia. Świadkowie przemocy podejmują decyzje w złożonej sytuacji społecznej, biorąc pod uwagę zachowanie swoich kolegów i koleżanek, obserwując ich, ale też będąc samemu obserwowanym. Są też uwikłani w sieć relacji, które wpływają na to, jakich dokonują wyborów. W analizie wykorzystywane są modele gier wieloosobowych ilustrujące przebieg zjawiska. Analiza zjawiska w tej perspektywie teoretycznej obejmuje skonstruowanie modeli gier opisujących sytuacje interakcyjne, w jakich znajdują się uczestnicy procesu oraz analizę wpływu różnorodnych czynników na przebieg procesu rozgrywania gry oraz jej wynik. Uzupełnienie analiz teoretycznych stanowi opis trzech wybranych celowo programów profilaktyczno-interwencyjnych oraz ich ocena pod względem potencjału w redukowaniu zjawiska dręczenia szkolnego w kontekście wyników uzyskanych dzięki wykorzystaniu teorii gier.

The main aim of my thesis is to analyse group-factors related to bullying, with the use of models from the scope of rational choice theory (RCT). I analyse social mechanisms that enable the problem to develop in classroom environment, using game-theoretical models. Bullying is a specific type of violence that happens in schools and it is a group phenomenon. Bullying affects the bullies themselves, the bullied and the bystanders. Bullies act proactively, their behaviour is planned, “cold-blooded” and aimed at building social status in the group. Therefore, the behaviour of bystanders can either encourage or discourage potential bullies. Bystanders of bullying make their decisions in a complex interactive environment, taking into account the behaviour of their classmates, observing them and being observed themselves. They are embedded in a network of social relations that also affects the choices they make. In order to analyse such complex interactions, I use game theory – designed to study interactions of rational players. In addition, I analyse three prevention programmes that address the problem of bullying. I analyse the main assumptions and measures advocated by those programmes, paying special attention to those concerning classroom level.